Mapa radonu
Pojęcie “mapa radonowa” pojawia się zwykle w kontekście narażenia na radon. Może dotyczyć ryzyka związanego z ekspozycją na radon. Mapy radonu informują, gdzie występuje obszary, w których istnieje większe prawdopodobieństwo występowania podwyższonych stężeń.
W wielu krajach na świecie dostępne są mapy powierzchni całych państw jak i wybranych regionów. Polska niestety nie dysponuje obecnie kompletna mapą radonowa całego swojego obszaru. Mamy jedynie mapy niektórych miejsc jak Sudety, okolice Jeleniej Góry, część Małopolski.
Problem z interpretacja map radonowych
Niekiedy traktuje się je jak źródło danych o stężeniu radonu w powietrzu w budynku w danej lokalizacji. To błąd.
„Mapy radonowe projektuje się tak, aby można było z nich korzystać, gdy potrzebujesz bardziej ogólnego podziału geograficznego stref niskiego i wysokiego ryzyka. Bardzo trudno jest jednak wyciągnąć z nich wiarygodne wnioski na temat poziomów radonu w danym budynku ”- komentuje Karl Nilsson, CEO Radonova Laboratories.
„Eksperci często dobrze znają zastosowania, do których można wykorzystać mapy radonowe. Problemy zwykle pojawiają się, gdy ogół społeczeństwa wyciąga wnioski z map na temat poziomów radonu we własnym domu. ”
To dlatego mapy radonowe nie pokazują poziomu radonu w konkretnych budynkach.
Poniżej wymieniono niektóre powody, dla których mapy radonowe nie mogą być uznane za niezawodne narzędzie do określania poziomów radonu w konkretnym budynku.
Mapy radonu nie pokazują zmienności na małym obszarze
Podczas tworzenia mapy radonu wykonuje się bardzo niewiele pomiarów na kilometr kwadratowy.
Poziomy radonu mogą się znacznie różnić na tak dużym obszarze. Nawet między budynkami na tej samej ulicy. Poziomy radonu w pomieszczeniu w dużej mierze zależą od konstrukcji budynku i własności gleby.
Nie ma jednej procedury tworzenia map radonu
Aby stworzyć mapę radonu, bierze się pod uwagę albo dane pomiarowe. Mierzy się albo stężenie radonu w powietrzu glebowym albo z bezpośrednio w pomieszczeniu. Istnieje bardzo wiele metod, które przy niewystarczającej liczbie bezpośrednich pomiarów pozwalają przewidywać stężenie radonu i w ten sposób konstruować mapy.
Można zakwalifikować dany obszar jako obszar o podwyższonym ryzyku z uwagi na budowę geologiczną podłoża. Należy jednak wtedy pamiętać o wpływie innych czynników takich jak np. konstrukcja budynku.
Jeżeli zaś używamy bezpośrednich pomiarów stężenia radonu w pomieszczeniach to na tej podstawie nie ocenimy potencjału radonowego terenu. (Na wynik pomiaru w budynku ma wpływ m.in. konstrukcja budynku, wentylacja, podpiwniczenie). Wówczas klasyfikacja jednego budynku nie musi być w żaden sposób istotna dla innego budynku w pobliżu.
Radon może być emitowany przez materiały budowlane
Przykładem tego jak materiały budowlane wpływają na stężenie radonu w pomieszczeniach jest np. Szwecja. Zastosowanie określonego typu betonu w tym kraju jest odpowiedzialne za około 15 procent wszystkich przypadków podwyższonych stężeń radonu. Mapy radonowe (przygotowane w oparciu o inne dane niż bezpośredni pomiar wewnątrz budynku) nie uwzględnia jednak rodzaju materiału użytego do budowy.
Mapy mogą być generowane z nieaktualnych danych
Zmierzone poziomy radonu są mogą być nieaktualne. Na przykład pomiar wykonany 15 lat temu nie jest już w 100% wiarygodny. Przez lata w danym budynku i wokół niego wiele mogło się zmienić. Modernizacje, zmiany w wentylacji i prace ziemne to tylko kilka przykładów czynników, które mogą mieć duży wpływ na poziomy radonu w pomieszczeniach. W Polsce nie ma jeszcze tego typu przepisów, ale np. w Szwecji zaleca powtarzanie pomiarów co 10 lat.
„Mając to na uwadze, nie możesz polegać na mapach radonu, jeśli chcesz wiedzieć, jakie są poziomy radonu w konkretnym budynku.
Nawet jeśli mieszkasz w obszarze, który jest zdefiniowany na mapie radonu jako strefa niskiego ryzyka, nadal może być bardzo wysoki poziom radonu w pomieszczeniu. Biorąc pod uwagę fakt, że radon po paleniu jest najczęstszą przyczyną raka płuc, to niezwykle ważne, aby nie opierać się na tego rodzaju mapach podczas próby ustalenia poziomów radonu w domu i miejscu pracy ”, podsumowuje Karl Nilsson.
Zmierz radon bezpośrednio w budynku
Jedynym sposobem, aby uzyskać wiarygodne informacje o poziomie radonu w powietrzu wewnątrz pomieszczeń jest wykonanie pomiarów.
Można to zrobić w przystępny sposób za pomocą detektorów pasywnych. Niemniej, mapy radonowe nadal pozostają ważnym narzędziem badawczym i odgrywają ważną rolę. Mogą dostarczyć władzom informacje, które ułatwią ustalanie priorytetów działań związanych z ochroną przed wpływem radonu na zdrowie.
