Radon to bezbarwny, bezwonny promieniotwórczy gaz oznaczany jako Rn-222 . Powstaje w wyniku przemiany promieniotwórczej obecnego w Ziemi radu – produktu rozpadu Uranu. Radon jest gazem, więc bez trudu przenika do atmosfery. Częściowo też rozpuszcza sie w wodach grntowych.
Czas półrozpadu radonu, czyli mówiąc w uproszczeniu, czas po jakim początkowa ilość radonu zmniejszy się o połowę, wynosi 3,8 dnia. Jest to czas na tyle długi, że radon zdąży przeniknąć z gleby do powietrza atmosferycznego, którym oddychamy.
Z uwagi na właściwości fizyczne – brak zapachu czy koloru – jedyną metodą identyfikacji radonu i jego oceny ilościowej jest pomiar.
Długotrwała ekspozycja na wysokie stężenia radonu w powietrzu zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory układu oddechowego. Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia, radon jest drugim po paleniu czynnikiem powodującym raka płuc, pierwszym u osób niepalących. Im wyższe jest stężenie radonu w powietrzu, tym wiesze ryzyko indukcji nowotworu. Według badan prowadzonych w Wielkiej Brytanii, nawet 1100 osób rocznie zachorowuje na raka płuc w związku z radonem obecnym w powietrzu. Szacuje się, że obniżenie stężenia radonu z poziomu powyżej 200 Bq/m3 do poziomu około 100 Bq/m3pozwoliłoby uniknąć aż 400 przypadków zachorowań.
.
Przede wszystkim trzeba ustalić, czy wartość średniorocznego stężenia radonu jest podwyższona i przekracza 100 Bq albo 300q/m3. Poziom 300 Bq/m3 to wartość referencyjna wynikająca z przepisów Unii Europejskiej i zapisana w Ustawie Prawo Atomowe z sierpnia 2019. Zgodnie zaś z raportem WHO, już poziom powyżej 100 Bq/m3 może przełożyć się na negatywne skutki zdrowotne.
Jeśli taka sytuacja zostanie potwierdzona w minimum miesięcznych pomiarach, należy rozważyć wprowadzenie rozwiązań mających na celu obniżenie stężeni radonu. Doraźnym sposobem, który sprawdza się przy niewiele podwyższonym stężeniu jest częstsze wietrzenie pomieszczeń. Istnieją też rozwiązania technologiczne polegające na zasysaniu powietrza spod fundamentów.
Radon jest gazem ijako gaz dostaje się z wdychanym powietrzem do układu oddechowego. Jest też pierwiastkiem promieniotwórczym, a to oznacza, że ulega przemianom z emisją promieniowania jonizującego. W efekcie powstają promieniotwórcze pierwiastki pochodne, tzw krótkożyciowe produkty rozpadu radonu. Nie są one jednak gazami a metalami i osadzają się w drogach oddechowych. Tam również ulegają dalszym przemianom z emisją promieniowania, które może prowadzić do uszkodzeń znajdujących się w pobliżu komórek. Osoby palące papierosy są szczególnie narażone na działanie tego typu promieniowania, ponieważ komórki w ich organizmie są niszczone przez substancje szkodliwe zawarte w dymie papierosowym i przez to mają mniejszą szanse na prawidłową regenerację.
Radon w pomieszczeniach pochodzi z kilku źródeł, m.in. z materiałów budowlanych, gazu ziemnego czy wody, jednak w największm stopniu za stężenie radonu odpowiada tzw. Efekt kominowy czyli zasysanie radonu z Ziemi przez szczelinu w fundamentach w wyniku różnicy ciśnień.
Pomiary radonu powinny być wykonane, jeśli:
Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami i normami Unii Europejskiej, profesjonalne pomiary radonu powinny być wykonywane przez niezależne laboratorium. Najlepszym rozwiązaniem jest powierzenie pomiarów laboratorium, które posiada akredytacje zgodnie z normą ISO 17025. W Polsce jak przewiduje nowa Ustawa Prawo Atomowe, w okresie przejściowym do roku 2024 pomiary mogą być wykonywane także przez laboratoria, które posiadają system zarządzania i potwierdzą swoje kompetencje w ogólnopolskich badaniach porównawczych.
Bez specjalnie to tego celu przeznaczonych detektorów lub urządzeń, nie da się samodzielnie zmierzyć stężenia radonu w powietrzu. Co bardzo ważne, z uwagi na typ promieniowania emitowanego przez radon i jego pochodne, nie jest możliwe wykonanie pomiaru radonu za pomocą uniwersalnego detektora promieniowania jonizującego.
Radon można mierzyć tzw. Metodami aktywnymi, czyli używając profesjonalnych mierników lub pasywnymi. Pasywne detektory samodzielnie ustawia się w miejscu pomiaru, a następnie odsyła po określonym czasie do analizy w laboratorium. Tam po kilku dniach uzyskiwany jest wynik.
Detektory są łatwe w użyciu, nie wymagają zasilania, są bezpieczne i dokładne.
Prawo Atomowe określa minimalny czas pomiaru potrzebny do oszacowania średniorocznego stężenia radonu. Jest to miesiąc. Jednak im dłuższy pomiar tym większa dokładność wyniku.
Krótki pomiar może posłużyć do oszacowania ryzyka, jednak stężenie radonu waha się w ciągu doby i w ciągu roku, dlatego minimalny czas dokładnego pomiaru to miesiąc a standardy europejskie sugerują, aby pomiary trwały 2-3 miesiące. A zatem krótki pomiar nie może zastąpić długotrwałego monitoringu i oceny ryzyka związanego z poziomem średniorocznego stężenia radonu w powietrzu.
.
W Europie jest to standardowa procedura przy budowie lub zakupie domu. Kupujący powinien mieć możliwość zapoznania się z danymi dotyczącymi stężenia radonu wewnątrz budynku a sprzedający dysponować raportem z badań przeprowadzonych przez certyfikowane laboratorium.
W Polsce ta praktyka nie jest jeszcze powszechna, ponieważ przepisy obowiązujące w UE dopiero zostały wprowadzone. Jeśli zależy Ci na czasie, możesz wykonać szybki pomiar, który pozwoli oszacować ryzyko w krótkim czasie. Nie może on jednak zastąpić długotrwałego, trwającego minimum miesiąc pomiaru.
Nawet jeśli rejon, w którym mieszkasz nie znajduje się na obszarze o podwyższonym ryzyku radonowym, nie jest to gwarancja, że w Twoim domu stężenie radonu jest niskie. Stężenie może różnić się znacząco nawet w dwóch budynkach znajdujących się tuż obok siebie. Wiele zależy od tego, jak szczelna jest konstrukcja budynku. Inaczej powietrze z gleby przenika przez fundamenty, jeśli budynek jest podpiwniczony. Dodatkowy wpływ na koncentrację radonu ma też szczelność okien czy rodzaj zastosowanej wentylacji a także, choć w nie tak dużym stopniu, zastosowane materiały budowlane. .
 |
